SYTSKE VAN AALSUM –TROUW 28/10/13, 00:00
interview | Oprichter Van Duijn opent kunstmanifestatie in Moskou
“Als onze regeringen niet voor vriendschap kunnen zorgen, dan doen wij het maar”, zegt Amsterdammer Roel van Duijn (70). Hij heeft net in Moskou een kunstmanifestatie geopend, die onder meer gewijd is aan de provobeweging uit de jaren zestig. En daarmee gaat een lang gekoesterde wens van provo-oprichter Van Duijn in vervulling.
Want al in de jaren zestig probeerden de Nederlandse provo’s contact te leggen met hun Russische geestverwanten. “We hebben in 1966 een oproep aan het internationale proletariaat gedaan en die de toenmalige Sovjet-Unie binnen weten te smokkelen.” Maar vanwege het IJzeren Gordijn was nader contact niet mogelijk.
Nu dus wel, en in het kader van het Nederland-Rusland-jaar werd aan Nederlandse kunstenaars gevraagd historisch beeldmateriaal (foto’s, video’s, affiches) ten toon te stellen. Bovendien verschijnt er in het Russisch een nieuw nummer van het legendarische blad Provo. Van Duijn gaf bij de opening een lezing – in het Russisch – over de geschiedenis van de provobeweging.
En dat ging hem best goed af, vertelt Van Duijn, die getrouwd is met een Russische vrouw. De inhoud sprak het publiek, meest (jonge) Russische kunstenaars, erg aan. “Ik vertelde over het fietsenplan dat wij ooit bedachten voor Amsterdam. Voor Moskou, met z’n vijf miljoen auto’s, zou het goed zijn als er meer gefietst wordt, zo werd gereageerd.”
Ook de ludieke acties die provo’s destijds bedachten, kwamen goed over. “Toen de happenings verboden werden, gingen we in Amsterdam krenten uitdelen.” Maar de meeste verbazing wekte wel Van Duijns strijd met de AIVD. Die leidde er uiteindelijk toe dat hij werd toegelaten tot de archieven. “Dat vonden ze fantastisch, dat kan daar helemaal niet.”
Werden de ‘vrije’ Nederlanders als het gaat om homoseksualiteit nog onheus bejegend? “Er was wel een dreiging vooraf”, vertelt Van Duijn. “Die kwam van een rechts-orthodoxe website. Ze verspreidden het gerucht dat een homoseksueel betrokken was bij de tentoonstelling. We kregen extra bewaking, maar dat was niet nodig want er zijn geen demonstranten komen opdagen.”
Voor de jonge Russische kunstenaars is homoseksualiteit ‘helemaal geen punt’, aldus Van Duijn. “Ze beschouwen die nieuwe wet als een stunt om de aandacht af te leiden van de echte problemen. Namelijk de relletjes met racistische motieven. Mensen die uit de Kaukasus naar Moskou komen op zoek naar werk, krijgen te maken met rechtse knokploegen. Daar zijn ook al doden bij gevallen.”
Maar veel Russen weten helemaal niets over homoseksualiteit, constateert Van Duijn. “Mijn schoonfamilie woont in Nizjni Novgorod, het vroegere Gorki, en daar zijn de mensen wat conservatiever. Ik heb mijn schoonmoeder dit weekend verteld dat homoseksualiteit bestaat. Dat wist ze echt niet. Verkeerde informatie zet ook kwaad bloed.”
Van Duijn noemt de kunstenaars met wie hij in contact kwam ‘heel dapper’. “Victoria Lomasko bijvoorbeeld. Die heeft een bijtende, satirische kritiek op onder meer de rechtspraak in Rusland.” Waar deze jonge Russen volgens Van Duijn ‘heel bezorgd’ over zijn, is het hoge aantal Russische gevangenen. “Er zitten 750.000 mensen vast, vaak om vage politieke of economische redenen.”
Protest Museum
Het ‘Nederland Protest Museum in Moskou’ maakt deel uit van het internationale festival MediaImpact. Er doen ook jonge Nederlandse kunstenaars aan mee, die met hun werk een link leggen tussen ‘verleden en heden van activisme’. Twee van hen, Zoro Feigl en Vincent Boschma, maken in de openbare ruimte een sculptuur ter ondersteuning van de LGBT-beweging (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender) in Rusland.